Камал
Хан тоюндан келдим мен,
Хан акъылын билдим мен:
Ханны кёзю сууукъду,
Ёлюм бизге жууукъду.
Иги тюйюл тойлары,
Бизге этген ойлары,
Къурманлыкъгъа ушамайды
Бюгюн сойгъан къойлары.
Хыйлагъа жыйылгъанд халкъ.
Бизге биленед бичакъ,
Бузжигитден бошайбыз,
Зулейха, былай турсакъ.
Душман толуп сарайгъа,
Къууанышып къарайла,
Кёп ичинде жангызны
Ёлюр кюнюн марайла.
Жетсе бу кюйсюз къадар,
Бузжигитге не мадар?
Сен къазауат этмесенг,
Бу оюнда жан чыгъар!
Кёп душманны ичинде
Боюн салып жатады,
Боюн салгъан жигитни
Ёлюр тангы атады.
Сюйгенинге жанынгы,
Гъашыкъ таза къанынгы
Къурман этсенг, – бюгюн сен
Тыярыкъса ханынгы!
Кенгешге къошулурса,
«Бу неди?» деп сорурса,
Иги акъылдан толсанг,
Бизге нёгер болурса.
Сенден себеп болмаса, –
Бузжигитни жоялла.
Кюнюмю кече этип,
Мени тенгсиз къоялла.
…Зулейха чабып барды,
Той ичин эки жарды,
Атасына бир къарап,
Ол барын ангылады.
Кёзюнден кёз жаш барды,
Барына табу салды.
Ханны аллында тохтап,
Тюзлюк тёре даулады.
Зулейха
Салам бердик, атала,
Къутлу болсун тоюгъуз.
Кёп халкъны чакъыргъансыз,
Иги болсун оюгъуз.
Аллах ючюн той болса –
Къой-къозула союгъуз,
Душман ючюн той болса –
Азат этип къоюгъуз.
Союм керек десегиз –
Адам этин татмагъыз.
Оюн керек десегиз –
Тюзге къылыч тартмагъыз.
Насып келген кюнледе
Быллай сууукъ ой этген
Эштмедим мен бир жерде –
Адам союп, той этген.
Той юсюнде ёчешип,
Быллай акъыл келтирген,
Кёп ичинде жангызны
Хыйла бла ёлтюрген.
Хыйла келмей эсине,
Сюймекликден эсирген,
Ёз юйюнден ажашып,
Къыйын жолу кесилген,
Атасындан айырылгъан,
Анасындан айырылгъан,
Къозу къыллы бу харип,
Жашлай саны къыйылгъан,
Алтын накъыш къаланы
Къаны бла къалады.
Къызын берлик хан аны
Жангыз жанын марады.
Жюрек сырын айтыргъа,
Жаш жанын сагъайтыргъа,
Бир ана сют ёсдюрген
Жолдашын да къабыргъа
Салыргъа айтыпсыз сиз.
Огъесе хан адепсиз,
Хурметсиз да болуп, биз
Бош къаугъамы этебиз?
Ёз журтундан ажашып,
Кимди узакъ кетмеген,
Халал къыйыны ючюн
Кимди азап чекмеген?
Мен жиляйма, тилейме
Атам бла анамдан,
Хан къатында олтургъан
Кичиден, таматадан:
Айтханымы алсагъыз,
Соргъанымы берсегиз:
Асыл адам бу эсе,
Бир хатерин кёрсегиз…
15
Зулейханы кёз жашы
Эритмеди бетлерин,
Аны таза тилеги
Кетермеди дертлерин.
Къарауашла жетдиле,
Аны тарт-соз этдиле.
Бузжигитни тёрт эгет
Тартып алып кетдиле.
Муратына жетип, хан
Бузжигитни тутдурду,
Къызыны жарыкъ кюнюн
Тар зинданнга сукъдурду.
Зулейха тапды амал,
Тутхундан башын алды,
Бетинден къаны кетип,
Атасына къарады.
Зулейха
Акъылсызгъа сёз айтсанг,
Кёкюрегине къонмайды.
Рахмусузгъа сёз айтсанг,
Эрир къаны болмайды.
Къар юсюне кюн тийсе,
Жылыныр деп къууанма,
Хан къалада той этсе,
Жарлы эсенг, къууанма.
Сюйгенинг жарлы болса,
Жашарма деп къууанма.
Бай жарлыгъа жалгъанмаз,
Жалгъарма деп къууанма,
Ханны къызы сен болуп,
Эркеме деп къууанма,
Къылыч жетер бойнунга,
Эркинме деп къууанма.
Ариу айтса хан атанг,
Кертиди деп къууанма,
Дуния малы, алтыны
Мениди деп къууанма.
Кёп къан тёкген атаны
Къачы бар деп къууанма,
Къоркъутмаз бала къаны,
Ачымам деп къууанма.
Камал
Ханнга тузакъ салмады,
Къан тёлеуге къалмады,
Дертигиз болмаз анга –
Малыгъызны алмады.
Санына къылыч тагъып,
Сюнгю бла чапмады,
Балта-бичакъ билеп, ол
Сизге хыйла тапмады.
Атагъызны ёлтюрген
Душманыгъыз бу тюйюл,
Бар терслиги – бу къала,
Ишледи ол хан юйюн.
Бир адамны къанына
Боялмады къоллары,
Шахар къоюп, эл къоюп,
Бу къаланы къалады.
Бир адамны къанын ол
Къара жерге тёкмеди,
Бир адамгъа дерт тутуп,
Хыйлы мурат этмеди.
Къара болса ишигиз, –
Адам къанын ичигиз!
Терслик асмакъ асдыгъыз –
Бир кесигиз тюшюгюз!
Хайыр жокъду ханладан,
Сокъур болдула бары,
Акъыл къачды аладан,
Аман иш, ёлюм тарып.
Ханла бары, къутуруп,
Сангырау болгъандыла,
Къарангы зинданлары
Жесирден толгъандыла.
Ай, Бузжигит, сен жазыкъ!
Бирге ёсдюк, жашадыкъ,
Жарлы ананг биширген
Гыржынны кёп ашадыкъ.
Сен элингде хан эдинг,
Эрке ёсген жан эдинг,
Булбул эдинг жерингде,
Жарлылагъа танг эдинг!
Болмаз жерге тюшгенсе, –
Терк турургъа мадар жокъ.
Жаннган отха тюшгенсе, –
Къутхарыргъа къадар жокъ.
Эгиз туугъан балалай,
Айырылмай жашадыкъ.
Хан сёзюне ийнанып,
Быллай палахха къалдыкъ.