Поиск


Кёзюнг тоймаз бу дунияны малындан.

 

Чархынг къоркъмаз жаханимни отундан,

Айланырса, шайтан сюрюп артынгдан.

 

Аллах, мени сен иймандан айырма,

Мен жарлыны дин исламдан айырма...

 

Топурагъынг басар мени санымы,

Кяфырлыкъгъа къыйнап алыр жанымы.

 

Атам, анам билмез анда халымы,

Къара жилян ичер анда къанымы.

 

Гюняхланы тар къабырда жетдирир,

Намазланы къызгъан темирде этдирир.

 

Хар намазын къатлап-къатлап тёлетир,

Ургъан сайын сен жарлыны кюл этер.

 

Кёрмеймисе адамланы кетгенин,

Къолларына не зат алыл элтгенин?

 

Муслийманла, ийман жолгъа къайтайыкъ,

Тоба этип, «Аллах, Аллах» айтайыкъ.

 

*  *  *

Бу дунияда ким, бай болуп, менсинмеди?

Жашау излеп, кюрешледе ким кюймеди?

Жаланнгачлыкъ, ачлыкъ, бушуу ким кёрмеди?

Бир тау къоймай, бийигине ким ёрледи?

 

Къайсы факъыр артмакъларын унутду?

Къайсы залим бар душманын къурутду?

Аны ючюн а барабыз биз къуюла –

Алай татлыды ахырзаман бу дуния!

 

*  *  *

Байгъа сен байлыкъ кёп бердинг,

Жарлыгъа тарлыкъ тежединг.

Аллах, олмуду тюзлюгюнг,

Биз жарлылагъа берлигинг?

 

Кючлюге сен кюч къошаса,

Кючсюзню унутуп къояса.

Аллах, олмуду къадарынг,

Биз жарлылагъа мадарынг?

 

Жауунну кёлге тёгесе,

Жарлыны жерге кёмесе.

Аллах, олмуду буйругъунг,

Ёмюрге этип турлугъунг?

 

1900

 

*  *  *

Жарасы болмай – жюреги кюймез,

Тыякъ тиймеген – зулмуну билмез.

 

Къан жараладан, тыякъдан бездик.

Аллах, кёресе, барына тёздюк.

 

Аллах, кёресе, барына тёздюк,

Барына тёздюк, къайдады тюзлюк?!

 

Огъесе, анга къарымай кючюнг,

Бизними къыйнайса бары да ючюн?

 

*  *  *

«Сюйгенлеге узакъ тюйюлдю Багъдад», – 

Дейдиле, Арабда шахарны махтап.

Мен да келдим, Кааба ташха баш урдум,

Бу сыйлы къабырны аллында тохтап.

 

Файгъамбарны сыйлы жерин таныдым,

Тобукъланып, намаз этдим, жарыдым.

Кёп шыйыхла болуп кетген бу юйде

Кёзюм кёрдю бий Аллахны жарыгъын.

 

Межгитледе намаз минчакъ санадым,

Михрапдан ууаз эшите, кёп къалдым,

Бу жабышмакъ тыягъыма тыянып,

Шыйыхлача, Кааба ташха къарадым.

 

1902, Багъдад

 

*  *  *

Муссаны къатлап, Тур таууна чыкъдым,

Файгъамбардан изми излеп, талчыкъдым,

Тобукъланып, къол жайып тилек этдим,

Изми жокъ, мухажир азабын чекдим.

 

Турдан къарадым, Иричи башындан

Элге къараучумча эрттен чагъында.

Кёрдюм: адамла – палах тузагъында,

Аллахны жууугъунда, узагъында.

 

Кёреме: кёпдю бахча, ашлыкъ, сабан;

Жокъ къуллагъа белни тюзетир заман.

Тохтагъаннга бай кётюреди табан,

Жарлыны сабийи ач, юсю жалан.

 

Жер иеси – жут, тебинеди кёзге,

Амал жокъду жарлыгъа ишлемезге,

Мангылайгъа жазылгъанын кёрмезге,

Ишлей-ишлей, аман бла ёлмезге!

 

Араб жерин къыдырып, аны кёрдюм,

Тур таууна кёп къарап, сейирсиндим:

«Жер къайда да не ариу эди!» – дедим.

Аллах, сен барын адам ючюн бердинг.

 

Да сора былай къыйынлы некди ол?

Кёзю сокъур, кёлю такъыр некди ол?

Туууп, жашап, былай факъыр некди ол?

Юйсюзледен, факъырладан толуп жол?

 

Аны кёре, жюрек жауум бошалды,

Аллах бла узакъ болду ушагъым.

Къарыусузгъа инжиуде жокъ къошагъым,

Жел кюйдюрген къуу агъачха ушадым.

 

1902

 

*  *  *

Арабда да шашхынланы кёрдюк биз,

Ала кибик, шашхын болуп келдик биз.

 

Керти къулла, – дуниялыкъдан азатла, –

Жаннет излеп, кюн кёрмеген жазыкъла.

 

Къуюлгъанбыз муслийманла жоллагъа,

Эшикдеди юйде кюню болмагъан.

 

ИЙНАНМА ДУНИЯГЪА

 

Дуния бла бек дос болуп не этерсе?

Бир кесекге бу дунняны элтирсе.

Душман болуп, айырылып кетерсе, – 

Ийнанма дуниягъа: алдар ол мискин.

 

Шат болурса, къууанырса, кюлюрсе,

Тауусулмаз узакъ ёмюр тилерсе,

Барын къоюп, къара жерге кирирсе, – 

Ийнанма дуниягъа: алдар ол мискин.

 

Жан алмакъны халларындан безерсе,

Азырайылны кёрсенг, умут тизерсе.

Дуниядан къууанчынг бла кетерсе.

Ийнанма дуниягъа: алдар ол мискин.

 

Азырайыл келир, алыр жанынгы,

Жан алгъанда къалтыратыр санынгы,

Жууукъларынг талар жыйгъан малынгы.

Ийнанма дуниягъа: алдар ол мискин.

 

Сенден Адам ийнамлы эди – айырды,

Кёрдюнг – Хауагъа да не ишле буюрду,

Ненчауланны, алдап, жерге кийирди.

Ийнанма дуниягъа: алдар ол мискин.

 

Бир файгъамбар мында отан этмеди.

Ненча алим муратына жетмеди!

Ненчауланны умутлары битмеди!

Ийнанма дуниягъа: алдар ол мискин.

 

Айырмады не къул, не бий, не залим,

Мухаммат къалмады мында, не Алий,

Къарачы сен – къоярчамыды хали?..

Ийнанма дуниягъа: алдар ол мискин.

 

Бир бирлерин артда къоюп кертиле,

Абу-Бекир, Омар, Осман кетдиле,

Алдауду бу сени кибик кёплеге.

Ийнанма дуниягъа: алдар ол мискин.

 

Юч жыйырма тёрт минг набий къойлады,

Ненчалары кетгенде да – тоймады.

Бирине да дуния: «Тохта!» – демеди.

Ийнанма дуниягъа: алдар ол мискин.

 

Сен турурса къардаш болуп, дос болуп, – 

Ол да санга къадалгъанлай, къаст болуп.

Ахырында сен къалырса тас болуп.

Ийнанма дуниягъа: алдар ол мискин.

 

 

*  *  *

 

Аллах, сен кеч: сейир этгеним уллу:

Санга табына эсе адам улу,

Мухажирле, хаж къылыргъа келгенле,

Патчахла да эселе сени къулунг,

 

Сен жаратдынг эсе жанланы барын,

Кырдыкланы, ташланы, жер сууларын,

Сангыраула, сокъурла, гитче-уллу

Санга санай зселе жарсыуларын,

 

Сёзюнгю да айтдынг эсе Мухаммат

Алейхусаламгъа сен, берип къууат,

Ол эсе сени бу жерде келечинг,

Ол эте эсе ишибизге сауал,

 

Сора нек юлешинеди сени сёзюнг,

Жюрекледе къалдырмайын бир тёзюм?

Кими – сюфю, кими шейит, кими сюннет,

Барын кёре, тынгылайса сен ёзюнг?!

 

1904

 

*  *  *

Хаж къылгъан иги, – дауум жокъ анга,

Тийишлиди хаж къылыу инсаннга.

 

Алай ачыкъды Кязимге бу зат:

Адам жюреги Каабадан узакъ.

 

Жолу да къыйын – сыйрат тарынлай,

Кимлери ёталыр, барырмы абынмай?

 

Минг бир эшити, бу деп танылмай,

Кимлери ачып, барыр жангылмай?

 

Кааба ташха жол салдым мен мискин,

Жеталырмамы, болурму изми?

 

Мухажир жолда айтады Кязим:

Билмейди, харип, билмейди ёзюн.

 

*  *  *

Къачханнга – къач, къутул деген Аллах,

Къуугъаннга – къуу, жет, кем деген Аллах,

Къачханны, къуугъанны да биргесине

Узакъгъа, кенгнге жетген Аллах.

 

Мени биргеме намаз къыласа,

Кёзюме, къашыма къарап тураса,

Мен кёрмейме, сен туурадаса,

Ийнегими саусам – къууанаса.

 

Тик арбазыма къарангы тюшсе,

Сени къачынг – кюн жарыкъды бизге,

Шош къарайса къыйынлы жерибизге,

Сенге бюсюремейсе хатерибизге.

 

Акъ къаяла башындан жол саласа,

Жауун булутла къаралып чыкъсала.

Элия отла жашнап чакъсала,

Иебиз санга жалынчакъ салам.

 

Билебиз сени барлыгъынгы,

Кёребиз кючюнгю, жарыгьынгы,

Аны ючюн айтабыз тарыгъыуубузну,

Кетмеген, азаймагъан жарсыуубузну.

 

Зинданда жесирни таукеллиги,

Шашхан къулну умуту, къайтышыуу,

Сау адамны тилеги, ашы-сууу,

Аллах, жокъду бизге ашыгъыуунг!

 

Барына кёл берирге жарагъан,

Къаяладан, сууладан да къарагъан

Аллах, къайгъырмадынг шо бир кере,

Кязим жилягъанда, терсликни кёре.

 

Зинданнга тюшдю ийман нёгерим,

Хан къаласына, кёкге ёрледи,

Аллах, барына кёзлеринг жютю, –

Жерде зулмуну бир нек кёрмединг?

 

Санга тарыгъа, жалбара къарыйбыз,