Фатимат

Сен да дуниягъа ариу

Жаратылгъан бир жанса,

Кирген юйюнгю сен да,

Кюнча, жап-жарытаса.

 

Экигизни бир бирге

Деп жаратханча Аллах;

Алай ол хан къызыды, – 

Андады, балам, палах.

 

Бузжигит

 

Анам! Ханын, бийин да

Унутханма бюгюн мен,

Къутхар мени, ой, анам,

Бу азапны кюйюнден!

 

Бюгюннге деричи мен

Тар зинданда тургъанча,

Бу дуния жарыгъына

Мен шо бюгюн чыкъгъанча,

 

Алай болуп турама,

Болуш манга, ой, анам!

Бюгюнден башлап, сени

Болурма керти баланг.

 

Фатимат

Зулейха да ёз балам, – 

Ол да сютюмю ичди,

Ёз ана этип мени,

Ол да къойнумда ёсдю.

 

Не бла болушайым,

Жарсыулу балам, санга?

Жарлы къатынны сёзю

Жеталмаз уллу ханнга.

 

Бузжигит

 

Ханнга сёлеш демейме,

Хан сюйгеннге къарамаз.

Юй устасыны жашын

Ол тенгине санамаз.

 

Къызны кесине барып,

Мени сюйгеними айт,

Аны кюннге тенг этип,

Мени кюйгеними айт.

Фатимат

Хан къабагъы аллында

Ёлюм сакълап турса да,

Хан, буйрукъ этип, мени

Зинданнга салдырса да,

Да хо, балам, барайым,

Болушалсам – кёрейим.

«Кюсегенинг табылгъанд,

Ханым, Зулейха!» – дейим.

10

Кёгет, жемиш жайылгъан,

Булбул къушу жырлагъан,

Сансыз тюрлю гюллени

Зулейха сюйюп жыйгъан,

 

Жерге берип тазалыкъ,

Шаудан суула къайнагъан,

Кёк кырдыкда къаушалып

Жур кийикле ойнагъан,

 

Зулейха сер чабыучу,

Чексиз зауукъ табыучу,

Эрттен чакъда къушкъанат

Болуп, кёгет къабыучу,

 

Гяхиник жапырылгъан,

Жаннет сериуюн ургъан,

Тенг къызлары къуршалап,

Зулейха оюн къургъан

 

Хансарайы, бахчасы – 

Энди шошду, мутхузду.

Ахырзаман дуния

Жан жюрекге учузду.

 

Гюл да кюнсюз ачылмаз,

Терек, кырдык кёгермез,

Бузжигитсиз Зулей да

Дунияда кюн кёрмез.

 

Сакъ эгетле арада,

Сёлеширге жокъ онгу, – 

Хан тюйюлдю Бузжигит,

Алтын эсе да къолу.

 

Ташдан къаты тахында

Алай тургъан чагъында,

Сют анасы Фатимат

Кёрюндю жол жанында.

 

Чабып чыкъды Зулейха,

Тансыкълап къучакълады,

Кёзюне мудах къарап,

Сёзюне къулакъ салды.

 

Фатимат айтды барын

Бузжигитни хапарын.

Эки сюйген жюрекни

Ол билди азапларын.

 

– Биз нетейик къалада?

– Амал изле, жан бала!

– Амалым жокъ, – атам сакъ,

– Къоймайды юйден чыгъаргъа.

 

– Жангыз къызы айтханны

Хан окъуна этеди...

Билмейме, хан къаланы

Кимге деп ишлетеди?!

 

Санга атагъан болса

Алтын къала – айбатын,

Сюймеклик къысхан бала,

Билсенг керек къыйматын:

 

«Кесим кёрюп, бюсюреп,

Сюйгенимча болмаса,

Къалангы къабыл алмам,

Муратларым толмаса», –

 

Де да, – атанг бюгюлюр!

Къыз жюрегин ким билир?!

Бузжигитге жол табып,

Тюберсе эрттен, ингир...

 

11

Кёп къызланы ичинде

Зулей келди къалагъа,

Бузжигит чакъыргъанды

Накъышлагъа къараргъа.

 

 

Бузжигит

 

Суратларым къалада – 

Кюн къубултхан кёгюрчюн.

Жан салалмам бояугъа,

Зулейха бир кёргюнчюн.

 

Зулейха

Суратларынг къалада –  

Кюн къубултхан кёгюрчюн,

Къанат къагъып учалмаз,

Бузжигит жан бергинчин.

 

 

Бузжигит

 

Жолум тикди, бегипди, –  

Хан къаласы бийикди!

Жан салыргъа дарманым

Жан туталмаз кийикди.

 

Зулейха

Хан къаласы бийикди,

Жолу нек бителипди?

Жан салыргъа дарманынг

Ёз аллынга келипди...

 

Бузжигит, сёз айталмай,

Турду насып чагъында,

Бети жибип, нюр болуп,

Зулейханьгжанында.

 

Тебиренип бек къала,

Бузжигит кёкге учду.

Жан кирип накъышлагъа,

Бояулары бет къусду.

 

 

Бузжигит

 

Манга Тейри эшиги

Ачылгъаннга ушайды.

Кертимиди, Зулейха,

Жарыгъы кюнню, айны?

 

Зулейха

Кёп жыл сени сакъладым,

Жолгъа чыгъып къарадым.

Сен жаныма къошулуп,

Бир кёрюрге тапмадым.

 

Жюрегимде къайгъыдан

Къутулур кюн кёрмедим.

Тюшлериме жан салып,

Тюнюмде бир келмединг.

 

Сен келгенли къалагъа,

Жол кесилип къалгъанлай,

Керти сюйген жан эдим,

Турдунг манга къарамай.

 

Быллай къала ишлединг,

Бурмай сени изледим,

Энтда жалын, жаннган от – 

Сени кёрген тюшлерим.

 

Тейри эшиги ачылып,

Тюбегенбиз эки тенг.

Ахыр-ауал болгъунчу

Айырылмабыз бир бирден.

 

 

Бузжигит

 

Жол жюрюдюм, суу тапмай,

Сууда жюздюм, жол тапмай,

Хайран болуп жашадым,

Манга бир терек чакъмай.

 

Кёп тажирет кёрдюм мен,

Жер къыдырып келдим мен,

Жети жылны жек болуп

Жюрюгенме элимден.

 

Олтанларым тешилип,

Къапталларым сёгюлюп,

Хунер излеп жюрюдюм,

Насыпны анда кёрюп.

 

Атамы да кёрмедим,

Анамы да кёрмедим,

Усталыкъдан башханы

Мен жукъгъа тергемедим.

 

Таудан, ташдан ётгенме,

Бу шахаргъа жетгенме,

Кёп китап окъугъанма,

Кёп тилек да этгенме.

 

Сени кёрюп бахчада,

Кёзлерим от чакъдыла.

Андан бери санларым

Бу аурууну тапдыла.

 

Усталыкъ, хунер – бары,

Бу дунияны затлары,

Сюймеклик – жангыз насып,

Мен аны ангыладым.

 

Бош къыдырдым къыралны,

Бош окъудум Къуранны,

Сени кёрюр кюн болса, –

Ишим кеси къуралды.

 

Мен бир къонакъ жолоучу,

Хаух фатарында къалгъан,

Жарлы устаны жашы,

Хан къызына таралгъан.

 

Атым мени Бузжигит,

Хар инсаннга тюз жигит.

Алыр болсанг тенгликге,

Юйге кирсемми игид?

 

Этер болсанг мени тенг,

Юйге кирсем керекди,

Жаным сюйген ханымы

Кесим кёрсем керекди.

 

Къызла

Биринг – нарат, биринг – наз,

Тизилипсиз, яриу-яр,

Биринг – алтын, биринг – нюр,

Биригипсиз, яриу-яр!

 

Биринг – кюн да, биринг – ай,

Къошулупсуз, яриу-яр.

Къыяма кюн келгинчи

Айырылмагъыз, яриу-яр.

 

12

Бузжигит Зулейханы

Кёре турду къалада,

Сюймеклик кюнден-кюннге

Ёсе барды арада.

 

Сюймеклик ол къарангы

Къалагъа кюн тийдирди,

Тауушлукъ суратлагъа

Жангыдан жан кийирди.

 

Устаны накъышлары,

Къаланы бар ташлары,

Уянып, ойнап, кюлюп,

Жарашып къалды бары.

 

Зулейханы кюлгени,

Къууанчы, мудахлыгъы – 

Бары да, таурух болуп,

Сейирлик сыфат алды.

 

Аллай уста болмады

Биз таныгъан жерледе,

Аллай сюйген болмады

Къыз сайлагъан эрледе.

 

Аллай къала кёрмеди

Бу тийрени халкълары,

Аллай хапар эштмеди

Бу жерлени къартлары.

 

Салгъан ташы от жанып,

Тартхан ызы къуралып,

Бузжигит сюйгенине

Тюбей турду, къууанып.

 

Къыз билмеди атасы

Бузжигитге бермезин,

Юй устаны уланын

Анга дурус кёрмезин.

 

Зулмуну билмей сырын,

Ала таукел этдиле:

«Жан сау болуп, бир бирни

Ташламабыз!» – дедиле.

 

Харам адам азмыды, – 

Сёз жетдирдиле ханнга:

«Къызынг эл кюлкюлюгю

Этед!» – дедиле анга.

 

Хан, къызын чакъырды да,

Ариу сёлешди, кюлдю...

Да не кюрешсе да ол,

Сёзю бармазын билди.

 

Урушду... «Сен – хан къызы!»

Деп, эсине тюшюрдю,

Къыз антына ёлмезин

Къарт хан толу тюшюндю.

 

Хан

Олмуду ахыр сёзюнг,

Къызым, балам, атанга?

Не хата этген эдим

Мен ёмюрюмде санга?

Зулейха

 

Манга дуния жарыгъын

Сен бергенсе, ой атам!

Сенден бир да къатылыкъ,

Кёрмегенме, ой атам!

 

Кеч сен жарлы къызынга, – 

Жокъду башха айтырым.

Таукел болгъанма, атам,

Жокъду артха къайтырым!

 

Х а н

Къызым, жарыкъ кюнюмсе,

Къыйнама мени былай.

Эл кюлкюлюгю этме

Атангы, жаны саулай!

 

Зулейха

Жюрегим мен айтханны

Этмейд, кеч, атам, манга.

Не этейим? Санап къой

Мени Аллах ургъаннга.

 

Алтын тежеп, тах тежеп,

Бош къыйнама жанымы,

Аллах бергенд – кесиме

Къой мени тёрт санымы.

 

Дарийлени не этерме, – 

Накъут бла налмасны?

Бузжигитсиз дунияда

Къаным къуруп къалмазмы?!

 

Кериуанла келсинле

Башхаланы юйюне,

Башха къызла турсунла

Алтынлагъа сюйюне.

 

Хан улуланы барын

Бузжигитча кёралмам,

Бузжигитни тырнагъын

Мен барына бералмам.

13

Адам жаны ханлагъа

Гебенек жаныча тюйюл, – 

Айтханына бой салып

Турмагъаннга ол кюйюн

 

Терк кёргюзтюр, ууатыр,

Ким болур ханнга батыр?!

Адам къанын кёл этип,

Юсюнде салад чатыр!

 

Къолунда – сауут-саба,

Айтханы болуп бара,

Усу тутса – халкъны да

Этеди хан ауара.

 

Зулейха – тели сабий, – 

илмейди жашау халын,

Сюйген ата эсе да,

Атасы хан болгъанын.

 

Ит итлигин этгенча,

Хан да ханлыгъын этер,

Тынмагъан уста жашны

Тартыр да, бойнун кесер.

 

Тиширыу а... акъылсыз,

Жиляр да, терк унутур,

Хан сайлагъан насыбын

Сыйлы кёрюп, къубултур.

 

Харам акъыл жарытып,

Хан тахында олтурду.

Бузжигитни чакъыртып,

Къаладан хапар сорду.

 

Бузжигит, башын ийип,

Къала битгенин айтды.

Хурмет этип, асыл жаш

Жерине сабыр къайтды.

 

Хан уллу ыспас этди,

Ыразылыгъын билдирди.

Алтын-тухтуй къапталны

Бузжигитге кийдирди.

 

Ёзюрлеге къарады,

Акъылын этди баям: – 

Жашым жокъ, быллай уста

Болсун мени ёз балам!